Zaterdag 8 juli
Twee uur voor de vlucht zou opstijgen, hadden we afgesproken op de luchthaven van Eindhoven. Ondanks problemen met de trein haalde iedereen het vliegtuig, de één iets nipter dan de ander. Na een vlucht van ongeveer twee uur landden we op Tuzla, in het noordoosten van Bosnië & Herzegovina. Op deze kleine luchthaven tussen de bergen kwam de hitte ons meteen tegemoet: ziedaar een constante op onze reis. Buiten de luchthaven stond de bus te wachten die ons verder zou brengen. Met deze bus reden we door het prachtige Bosnische landschap: groen en bergachtig, met heel veel leegstaande, ruïnerende huizen. De bus bracht ons naar de Herzegovina Lodges, gelegen bij het meer van Jezero. Hier zouden we de hele week overnachten bij Elmir en Goga. Hoe mooi het daar was, zouden we pas de volgende dag kunnen beleven, want de zon was ondertussen reeds ondergegaan.
Zondag 9 juli
Vandaag kondigde zich aan als een vrij drukke dag: we begonnen met repeteren. Hoe bijzonder om de muziek voor het eerst in het land van herkomst te zingen, in de open lucht! Na deze repetitie vertrokken we met de bus naar de bunker van Tito, niet ver van Konjic. Deze bunker liet Tito bouwen tijdens de Koude Oorlog om tijdens een atoomaanval zes maanden afgesloten van de wereld te kunnen overleven. Het bestaan van deze bunker bleef geheim tot 2000. We werden rondgeleid door twee jonge dames die ons heel strikt en ad rem rondgidsten en vertelden over de bunker en zijn geschiedenis. Na afloop gaven we een voorproefje van ons concert van ‘s avonds: we zongen Svjati Bozje en Ederlezi bij het begin van de zeer akoestische bunkergang. Wat er toen gebeurde, raakte ons allemaal: de gereserveerde, strakke gidsen werden opeens heel open en menselijk. Ze waren duidelijk ontroerd door de muziek en het huilen stond hun nader dan het lachen. We nodigden ze uit voor ons concert, en zij beloofden te komen. Na ons bezoek aan de bunker vertrokken we naar Konjic, waar we ‘s avonds ons eerste concert zouden geven. Voor dit concert was behoorlijk wat reclame gemaakt: er was een spandoek opgehangen boven een kruispunt, en er hingen posters in de stad. Door Konjic loopt een rivier, waarover een mooie brug is gebouwd. Om vijf uur was op deze brug een prachtige samenzang te horen van twee moezzins vanuit twee van de vele moskeeën in de stad. Hier sprak een enorme samenhorigheid uit, alsof de geest van de stad zich uitte in het gezang. Voor de rest toonde de stad sporen van de burgeroorlog: leegstaande en beschadigde huizen, kogelgaten, herstelde muren. Heel indrukwekkend. ‘s Avonds traden we op in een soort openlucht arena. We wisten dat de bunkergidsen zouden komen, en Elmir en Goga, maar voor de rest: geen idee wie we konden verwachten. Er kwamen een zestigtal mensen kijken van verschillende leeftijden. De reclame had dus gewerkt. Het publiek was zeer enthousiast: ze gingen meeklappen, meezingen en meebewegen. Heel prettig om voor een publiek te zingen dat zoveel teruggeeft. Ook de bunkergidsen waren weer ontroerd en heel gelukkig.
Maandag 10 juli
Tijd voor rust. Tijd om te zwemmen in het meer, te wandelen, gezelschapsspellen te spelen, nog even te repeteren en ervaringen uit te wisselen van de avond ervoor.
Dinsdag 11 juli
‘s Ochtends maakten we een wandeling in de omlinggende bergen. Zo kregen we een uniek uitzicht op het meer. We genoten van de mooie natuur, maar waren ook onder de indruk van de sporen van de burgeroorlog: lege huizen zonder dak, volledig ingepalmd door bomen, struiken, gras en andere planten. Na de wandeling rustten we uit in en rond het meer. ‘s Avonds herdachten we samen met Elmir en Goga de slachtoffers van de genocide in Srebrenica. Een heel intiem en sfeervol moment.
Woensdag 12 juli
Een dag waarop een deel van de groep klusjes deed bij de Lodges (jam maken, een visnet herstellen) en een ander deel ging raften. Dit was een mooie tocht. Tussen de rotsen, met tussenstops om in het water te springen en te barbecuen. Deze avond gaven we ons tweede concert op Bosnische bodem: voor een groep van ruim tweehonderd scouts kinderen die in de buurt op kamp waren. En wat een fantastisch concert werd het! Het enthousiasme van de kinderen sloeg over op ons, we werden zelf een beetje kind. Na het concert moesten we op de foto als echte popsterren, en na de roep van de kinderen om meer ‘a capella’, gaven we nog enkele bisnummers en dansten mee in het feestje dat daarna losbarstte.
Donderdag 13 juli
Vandaag gaven we een concert in het Pavarotti Center in Mostar, de stad met de brug van op de poster en de programmaboekjes bij onze concerten in Nederland. Na een lange busrit bezochten we eerste het derwishen-klooster in het nabijgelegen Blagaj. Heel mooi en sfeervol. Daarna liepen we rond in Mostar, wandelden over de indrukwekkende brug en bekeken de vele toeristische standjes met souvenirs. Het concert werd weer helemaal anders, maar hoe anders? Er was minder reclame gemaakt, de leeftijd lag veel hoger dan bij ons vorig concert. We moesten dus sowieso weer switchen om in contact te komen met het publiek. Vooraf werd ons gewaarschuwd dat er niet veel volk zat, en dit zou je makkelijk kunnen demotiveren. Maar niet hier. Hier zongen we voor de mensen, voor de stad, voor het land, voor de regio, voor de wereld, voor wereldvrede? Het koor telde dubbel zoveel leden dan er aanwezigen waren. Maar wat maakt dat uit, als het publiek geniet, en als je daardoor zelf gaat genieten. Het samen zijn gaat niet om kwantiteit maar om kwaliteit. Wat maakt het uit, als er één vrouw in het publiek zit die alle liederen met een stralend en zichtbaar genietend gezicht meezingt? Een vrouw die na het concert zelf een lied voor ons inzet, en tot tranen toe bewogen vertelt waarom dit concert en deze liederen haar zo raken. Een heel bijzonder moment was dit na het concert, ook toen we nog een onvoorbereid lied zongen, speciaal voor haar, voor de stad, voor de wereld. Tevreden stapten we op de bus en reden we weer naar de Lodges.
Vrijdag 14 juli
Op naar Sarajevo! De hoofdstad. Meer westers dan Mostar en Konjic. We bezochten de stad deels met en deels zonder gids. De gids leidde ons o.a. langs vier heiligdommen op korte afstand van elkaar: een moskee, een synagoge, een katholieke kerk en een orthodoxe kerk. In deze stad kan dat. In deze stad heeft men leren samenwerken na het vier jaar durende beleg van de stad waar de gids ons uitgebreid over vertelde. Het maakte een sterke indruk op ons. De rondleiding eindigde bij de brug waar de aanslag op Franz Ferdinand werd gepleegd die aanleiding gaf tot de Eerste Wereldoorlog. ‘s Avonds mochten we het feestje van zes jaar Kriterion in Sarajevo opleuken. Opnieuw een heuse uitdaging: een 25-tal aanwezigen, leeftijdsgenoten. Hoe konden we die boeien? Zouden zij het wel appreciëren? We wilden er graag iets van maken, van ons laatste concert op Bosnische bodem… Maar waarom die angst? Vanaf de eerste noot is er reactie, zijn er mensen aan het genieten. Wederom is er één dame die extra geniet en extra veel teruggeeft. De mensen kennen de liederen, ze kunnen ze verstaan. Dit geeft zoveel meer betekenis als je zingt, en je gaat er veel meer op letten. Heerlijk om zoveel contact met het publiek te kunnen maken en het samen te beleven. Ook nu komt er een lied van iemand uit het publiek en geven we nog een bisnummer weg. Na het concert barst het feest los tot in de vroege uurtjes…
Zaterdag 15 juli
We moesten vroeg opstaan, reden met de bus naar de luchthaven, waar we nog enkele liederen zongen in de wachtruimte en vlogen terug naar Eindhoven. Ook hier zongen we nog twe liederen als afscheid en als aandenken aan een heerlijke en bijzondere tournee…
Foto’s: Claudia Franzen, Jonathan Ploeg, Marijn Ploeg
Tekst: Florian Bonte
